Harm Kuijper geeft bevrijders een gezicht

ZUTPHEN - Bij de bevrijding van Zutphen in april 1945 kwamen zo’n 75 geallieerden om het leven. De Warnsveldse Harm Kuijper zoekt uit wie het waren en plaatst ze in een digitale eregalerij. “Alle informatie is welkom.”

Door Alize Hillebrink

Gewoon een liefhebber of hobbyist kun je hem niet noemen. En met geïnteresseerd in historie doe je hem ook tekort. Al een kwart eeuw houdt Harm Kuijper (65) zich bezig met de oorlogshelden van de Tweede Wereldoorlog. Hij ontvangt veteranen bij herdenkingen en jaarlijks is hij aanwezig bij de D-Day-herdenking in Normandië. Zijn fascinatie voor onze bevrijders gaat zover dat hij een website is gestart waarop hij alle gesneuvelde militairen die tijdens de bevrijding van Zutphen en Warnsveld om het leven kwamen, een gezicht wil geven.

De bevrijding door de geallieerden
De bevrijding van Zutphen, Warnsveld en Leesten duurde van 4 tot 14 april 1945. Hierbij kwamen zo’n 75, voornamelijk Canadese soldaten en één Engelse soldaat om het leven. Het waren vaak jonge jongens die na afscheid te hebben genomen van dierbaren, hun leven waagden in het gevecht tegen de Duitse bezetter. Zij die stierven keerden niet meer terug. Ze werden begraven in tijdelijke graven en na de bevrijding herbegraven op Canadese erebegraafplaatsen of kleine lokale begraafplaatsen.

Aanleiding voor het maken van de website is een gebeurtenis in 2007. Kuijper reist met zijn Canadese vriend Frank Periard naar de stranden van Normandië om op zoek te gaan naar de plek waar de broer van Periard, Aimé, aan land kwam tijdens D-Day op 6 juni 1944. De 25-jarige Aimé keert na de oorlog niet naar zijn vaderland terug; hij sterft op 4 april 1945, de eerste dag van de bevrijding van het buurtschap Leesten. Aan de kust van Normandië ziet Kuijper wat het bezoek voor Frank Periard betekent. “Ik zag hoe belangrijk het voor nabestaanden kan zijn om te herdenken op plekken waar hun dierbaren geweest zijn.” Hij bedenkt hoe mooi het zou het zijn om alle namen te achterhalen van de geallieerde soldaten die in Zutphen en nabije omgeving zijn omgekomen en om dit voor iedereen digitaal toegankelijk te maken. Het is het startpunt van zijn zoektocht.

In de Canadese digitale archieven vindt Kuijper veel informatie over gesneuvelde soldaten en de regimenten waartoe zij behoorden. En gaandeweg krijgt hij zicht op de structuur van het Canadese leger, de Divisies, Brigades en Regimenten en leert hij dat naast de bekende ‘Glens’ (Stormont Dundas & Glengarry Highlanders, red.) vele andere regimenten direct of zijdelings betrokken waren bij de strijd rond Zutphen. “Inmiddels heb ik van 140 Canadezen en enkele Engelsen die in en rond Zutphen en Warnsveld zijn gesneuveld, de gegevens opgevraagd.”

Als een digitale archeoloog spit hij tot diep in de digitale archieven en tot op de dag van vandaag komt hij nieuwe informatie aan de weet. “Het combineren van data levert soms verbluffende informatie op.” Hij projecteert foto’s van de Royal Air Force uit 1944-1945 over de huidige wijken in Google Maps en combineert dit met gegevens uit de War Diaries. “Op die manier lokaliseer ik waar zich loopgraven bevonden, luchtafweergeschut en machinegeweernesten.” Maar het belangrijkste zijn voor Kuijper de plekken waar Canadezen zijn gesneuveld.

Tijdelijk graf
“In de registers staat ook vaak de begraafplaats vermeld waar een soldaat na zijn dood tijdelijk begraven werd. Na de bevrijding werden ze meestal herbegraven op speciaal daarvoor bestemde oorlogsbegraafplaatsen zoals bijvoorbeeld de Canadese Begraafplaatsen in Holten en Groesbeek.” Familieleden werden van deze tijdelijke graven vaak niet op de hoogte gebracht. Soms lukt het Kuijper nog in contact te komen met nabestaanden en kan hij hen van nieuwe informatie voorzien. Een aantal keren bezoekt hij met nabestaanden een tijdelijk graf van een soldaat. “Je kunt je niet voorstellen hoe waardevol het voor familieleden is om alleen maar op de plek te zijn geweest waar hun dierbare begraven heeft gelegen.”

Ook ontdekt Kuijper tijdens zijn zoektocht dat de leeftijd die in de archieven wordt vermeld vaak niet overeenkomt met de leeftijd op de grafsteen. “In 21 gevallen heb ik dit gemeld en inmiddels heeft dit in één geval geleid tot een correctie in het archief en tot mijn grote verrassing zelfs tot een nieuwe grafsteen. De overige twintig zijn recentelijk gemeld en daarvan wacht ik nog op een reactie.”

En het blijkt dat soldaten niet alleen omkwamen bij gevechtshandelingen. “Zoals de Canadees die verdronk in de gracht in de poging een bal op te halen. Of soldaten die stierven door een alcoholvergiftiging na het drinken van zelfgestookte jenever. Zelfgestookte drank werd vaak door burgers geruild tegen sigaretten of chocolade, maar was soms van slechte kwaliteit en bevatte giftige methanol.”

Op de website krijgt elke militair een persoonlijke plek. “Iedere gesneuvelde krijgt - indien voorhanden - een eigen profiel met informatie over het gezin waarin hij is opgegroeid, zijn schooltijd, hobby’s, diensttijd, soms met persoonlijke verhalen van een broer of zus en in een enkel geval door een zoon, aangevuld met foto’s.” Portretten worden door Kuijper eigenhandig bewerkt en waar mogelijk omgezet in een realistische kleuren. De website gaat dit voorjaar gefaseerd, per regiment live.

Wie was de gesneuvelde Canadees op de Voorsterklei
Zo’n twee jaar en honderden uren verder is Kuijper nog altijd op zoek naar nieuwe informatie. Zo zoekt hij bijvoorbeeld naar de identiteit van een gesneuvelde Canadees die op de Voorsterklei in de buurt van de Dovenkampweg werd doodgeschoten door een lid van de Hitlerjugend. “Ik heb de naam Coomber doorgekregen, maar de datum van overlijden, 12 april 1945, en de posities van zijn regiment op die datum zijn niet te matchen. Via via kreeg ik door dat mensen uit Warnsveld in contact zouden zijn met familie van deze soldaat en in het bezit zijn van foto’s. Ik hoop met die familie in contact te komen om ook deze Canadees een gezicht te kunnen geven.”

Heeft u meer informatie dan kunt u contact opnemen met Harm Kuijper: harm.kuijper@gmail.com of via onze redactie tel. (0544) 801020.