Saksisch monument geeft archeologische schatten prijs

Kogels, spijkers, glas, lepeltje en brandlaag uit de grond gehaald

Door Arjen Dieperink

LOCHEM - Een bijzondere archeologische vondst in het het oudste huis in de stad Lochem, Bierstraat 10. Tijdens de renovatie van het Saksische monument vonden Edwin Rechterschot en Gerard Tiemessen onder meer twee flinke kogels. Mede dankzij eigenaar Henk Vreeman die het goed vond dat het tweetal tijdens de renovatie van het pand op onderzoek uitging.

"Op deze plek hebben wij de kogels gevonden", zegt Edwin Rechterschot terwijl de 68-jarige Gerard Tiemessen en Vreeman goedkeurend toekijken. Het kleinste projectiel heeft een diameter van 6 centimeter en een gewicht van 0,717 kilo en de grote kogel meet 11,5 centimeter met een gewicht van 5,74 kilo. Ze werden gevonden achter in het pand, dat sinds 16 februari 1971 geregistreerd staat in het Rijksmonumentenregister. Ze lagen in de vloer, een paar meter voor de voormalige ingang van de toilet. Menig bezoeker van restaurant Da Vinci, dat voorheen in het pand was gevestigd, heeft er nietsvermoedend overheen heengelopen.

Amateur-archeologen
Edwin Rechterschot en Gerard Tiemessen zijn amateurarcheologen. Als 15-jarige ging Edwin al op pad met zijn pieper, zoals hij zijn metaaldetector beschrijft. "Regelmatig vond ik oud ijzer maar na een tijdje ging de lol ervan af en heb ik mijn pieper aan de wilgen gehangen. Vijf jaar geleden pakte ik de hobby weer op, met een verbeterde pieper. Ik vind het mooi om samen met Gerard hier het onderzoek te doen."
Gerard beschouwt het meer natuurkundig. "Door mijn opleiding bekijk ik ook met die bril. Ik vind het interessant om van het glas dat wij gevonden hebben, de samenstelling te bekijken. Hierdoor kun je vaststellen waar het vandaan komt." De onderzoekers laten weten dat de oppervlakte aan graafwerkzaamheden minder dan vijftig vierkante meter betrof. Dan is een archeologisch onderzoek niet verplicht. Toch konden de vrijwilligers op meerdere dagen en in goede samenwerking met eigenaar H.J. Vreeman Beheer B.V. en de aannemer op speurtocht.

Brandlaag
Tijdens het bodemonderzoek kwam ook de brandlaag tevoorschijn. "Het is zeer aannemelijk dat deze brandlaag dateert van de stadsbrand uit 1615", zegt Tiemessen. Er is een monster van genomen. Een C14-datering van de houtskoolmonsters kan overigens pas echt de zekerheid geven of het de brandlaag van 1615 is, aldus Tiemessen. "De brandlaag kom je in de hele binnenstad tegen. Door de C14-datering kan men achterhalen van welk jaar het hout was. Stel dat het van de 13de eeuw is dan mag je aannemen dat het tijdens de stadsbrand in 1615 verbrand is."

Koperslag afval
Voor het archeologisch onderzoek werd door een graafmachientje een diepe sleuf gegraven. "Wij hebben ook koperslagafval, diverse metalen spijkers en een metalen lepeltje gevonden", vertelt de 50-jarige Rechterschot. De vondsten zijn op dezelfde plek gedaan waar ook de kanonskogels zijn aangetroffen. "Vanaf 1849 was koperslager David Jan van den Brink eigenaar van Bierstraat 10. Geen wonder dus dat je het een en ander van zijn werk vindt", vult Gerard zijn collega aan.

Afronding
Beide onderzoekers hebben inmiddels een verslag van een archeologisch toezicht opgemaakt. Hun bevindingen worden er uitvoerig in beschreven. "De kogels wil ik laten conserveren", aldus Rechterschot. Op de vraag of het afspoelen met water niet voldoende is antwoordt hij: "Absoluut niet. Dat was om het zand eraf te krijgen maar de kogels moeten wel door een deskundige geconserveerd worden ". Waar de vondsten worden opgeslagen of tentoongesteld, daarover kunnen beide heren nog niets over vertellen.
Het Saksisch monument heeft weer wat van zijn verleden prijsgegeven. De renovatie is nog steeds in volle gang. Eind dit jaar zullen na verwachting een appartement aan de voorzijde en twee appartementen aan de achterzijde zijn gerealiseerd.