Thijs de la Court over duurzame energie: ‘Emotie en ratio scheiden’

LOCHEM/GORSSEL - Nu de ontwikkeling van de Regionale Energie Strategie (RES) de finaleronde in gaat, wordt duurzame energie ineens net voetballen. Iedereen heeft er een mening over. Thijs de la Court (65) uit Exel, adviseur bij het Klimaatverbond en voormalig wethouder, pleit voor het scheiden van de emoties en ratio, van feiten en mythes en van hoop en vrees. De gemeente Lochem doet er volgens hem goed aan om de inwoners van het buitengebied snel duidelijkheid te bieden. En vooral: de regie in handen houden.

Door Henri Bruntink

Zelfs is hij al actief in de energie- en klimaatbeweging sinds zijn 24e. Toen speelde het verzet tegen kernenergie. Hij is tamelijk mild voor mensen die nu weer pleiten voor kernenergie. “Nieuwe generaties hebben het recht om weer te twijfelen of kernenergie misschien een alternatief is. Ze moeten alleen oppassen dat ze niet zwichten voor het verhaal dat het schone energie is. Het afvalprobleem is er nog steeds.”

Verzet
Om energieneutraal te worden in 2030 kan de gemeente niet om zonne- en windenergie op enige schaal heen. Op dit moment wordt uitgegaan van nog 100 hectare zon en vermoedelijk 4 grote windturbines. Met name dat laatste leidt bij velen in het buitengebied bij voorbaat al tot veel verzet. “Ik ken iemand die al heel lang slecht slaapt van het idee dat er mogelijk windmolens in de buurt komen. Dat is zo jammer. Dan is de ratio zoek. De zorgen zijn vast oprecht maar dan ben je slachtoffer van foute informatie.” Windmolens zijn volgens De la Court letterlijk niks om wakker van de liggen. “Mensen maken elkaar bang. De dilemma’s zijn logisch maar velen gaan dan op zoek naar welgevallige antwoorden op hun vragen. Van informatie over het tegendeel willen ze dan vaak niets meer weten.” Hij kan zich voorstellen dat de gemeente, al dan niet samen met de media, actief aan fact checking gaat doen. Mythes ontkrachten en goede informatie beschikbaar maken.

Vermijden
Dat laatste is niet altijd gemakkelijk. Op het gebied van gezondheidsaspecten van windturbines is veel tegenstrijdige informatie te vinden. “Soms moet je bekennen dat je dingen nog niet precies weet. Dan moet je dus vermijden dat mensen last kunnen krijgen van nog onduidelijke effecten. Afstand tot woningen is in delen van de gemeente Lochem niet echt een probleem.” Laagfrequent geluid is een veelgenoemd fenomeen. Veel van dat geluid kan tot gezondheidsklachten leiden. Maar uit recent TNO-onderzoek in Drenthe blijkt dat soortgelijk geluid van verkeer en andere bronnen veel sterker zijn dan van de turbines. Die bleken zelf nauwelijks dergelijk geluid te produceren.

Slagschaduw
Slagschaduw en knipperende lichtjes zijn andere fenomenen waar tegenstanders zich graag in vastbijten. Slagschaduw in een woning komt hooguit voor korte tijd per dag voor en dan nog alleen als de zon schijnt. “Met een computermodel kun je gemakkelijk berekenen wanneer dit zich kan voordoen. Dan zet het systeem de molen gedurende korte tijd stil. Dat is op jaarbasis een verwaarloosbaar korte tijd”, aldus De la Court. Voor de knipperlichten op de windmolens is ook een simpele technische oplossing bedacht. Thijs de la Court kent een gebied in Noord-Holland met erg veel windmolens. “Dat ziet er, ook door de hoeveelheid, niet fraai uit. Maar ze kunnen uit door een ontvangertje in elke turbine te bouwen. Vliegtuigen zenden allerlei signalen uit. De lichten inschakelen als er eentje nadert is dus simpel. In de praktijk zullen de knipperlichten dan zelden aangaan want vliegtuigen komen, zeker ‘s nachts, nooit zo laag.”

Zichtbaar
Tegen de zichtbaarheid van windmolens in het landschap is niets te doen. Dat is een gegeven. Sommige mensen vinden ze oerlelijk, anderen vinden ze machtig om te zien. Het is ook met welk oog je ernaar kijkt. Je kunt het zien als een hoopvol teken dat we werken aan een schonere toekomst. En ook als je mede-eigenaar bent heeft dat invloed op de perceptie. De la Court kijkt met gemengde gevoelens naar de zogeheten Buurt Energie Strategie (BES) in het Larense Broek en naar de ideeën van de Belangenvereniging Exel en Omstreken (BEO). Het sentiment is deze gebieden, die inderdaad tot de zoekgebieden voor windmolens zouden kunnen behoren, lijkt er exclusief op gericht om grootschalige projecten buiten de deur te houden. Of: Energie voor eigen gebruik en misschien een beetje extra voor Laren of Lochem.

LochemEnergie
Hij keek aanvankelijk met gefronste wenkbrauwen naar het feit dat LochemEnergie (LE) zich inliet met het plan van het Larense Broek. Maar hij zegt: “Het is goed dat Lochem Energie de mensen leert kennen. Dat komt hoe dan ook van pas. Want samenwerking op kleine of grotere schaal kan de komende jaren bijna niet zonder de energiecoöperatie. Het lokale eigendom van grotere projecten zal bijna altijd via dit soort organisaties lopen.” De deelname van LE kan ook leiden tot bewustwording bij mensen in het buitengebied. En bewustzijn ook. Zoals het besef dat als het op het platteland al heel lastig is om CO2-neutraliteit te bereiken, hoe lastig dit dan moet zijn in kernen als Laren en Lochem. “Is die mentale muur om ons eigen gebied wel eerlijk?”, is de vraag die De la Court stelt. “Het buitengebied moet beseffen dat de kernen niet zonder hen kunnen. Het is geen kwestie van ‘dat is hun probleem’”, zo vindt hij. “We moeten voorkomen dat de klassieke tegenstelling van stad en platteland gaat opspelen”, zo klinkt het.

Lokaal eigendom
Via lokaal eigendom van energieprojecten, minimaal 50 procent wordt de landelijke eis, moet de omgeving meeprofiteren van de opbrengst van wind en zon. Via een omgevingsfonds kan bijvoorbeeld worden gewerkt aan de verbetering en herstel van de leefomgeving en het landschap. Het Klimaatverbond, waar de gemeente Lochem overigens ook lid van is, stuurt binnenkort een handreiking naar alle leden voor wat de ‘maatschappelijke tender’ heet. Dit houdt in dat de gemeente het voortouw neemt en een tender opstelt waarin alle facetten zijn vastgelegd, inclusief lokaal eigendom en een omgevingsfonds. Dan worden marktpartijen uitgenodigd om in te schrijven op zo’n tender. Bij de selectieprocedure zijn dan zowel de politiek als de inwoners betrokken. Transparantie en werken aan acceptatie zijn belangrijke facetten.

Locatiekeuze
Voorwaarde is wel dat dan snel locatiekeuzes worden gemaakt. De locaties maken deel uit van de tender. En die keuze lijkt de gemeente Lochem nu juist voor zich uit te schuiven.

Wethouder reageert op Klimaatverbond

LOCHEM - Wethouder Henk van Zeijts vindt de maatschappelijke tender, zoals voorgesteld door het Klimaatverbond, een interessante vorm om te komen tot voldoende opwekking van duurzame energie uit wind en zon. Deze optie wordt bestudeerd en gaat mogelijk deel uitmaken van het te ontwikkelen beleidskader voor duurzame energie.

Van Zeijts zegt: “We streven naar de hoogst mogelijke maatschappelijke meerwaarde en de laagst mogelijke schade. Bij zon kan het om veel plekken in de gemeente gaan, bij wind is dat een stuk minder.”

Hij is zich ervan bewust dat je bij gebruik van de maatschappelijke tender al vrij snel mogelijke locaties moet aanwijzen. Alleen dan kunnen de omwonenden van begin af aan optimaal worden betrokken. “Maar zorgvuldigheid gaat voor snelheid. Dit soort zaken roept nu eenmaal veel spanningen op”, aldus de wethouder.

Hij is wel gecharmeerd van de maatschappelijke tender omdat de gemeente daarmee de regie optimaal in eigen hand houdt. “Daarin kunnen we precies aangeven wat we belangrijk vinden en wat we verwachten van de inschrijvers. Na een inschrijfperiode kunnen we de twee besten uitkiezen en die kunnen dan concretere plannen uitwerken, in samenspraak met gemeente en omwonenden.”