Stap binnen in het kleurrijke universum van Jan M. Verburg

LOCHEM – Markeert de expositie het einde van een tijdperk of biedt ze inspiratie aan een nieuwe generatie? Dat is de vraag na het bekijken van The Gate Of The Lost Paradise. Deze overzichtstentoonstelling met werk van Jan M. Verburg werd zondagmiddag geopend in de Gudulakerk en is nog tot en met 25 september te bezoeken. De expositie is overweldigend door de veelheid en variatie aan werelden, mensen en culturen die de kunstenaar een leven lang opzoog en in vele kleuren en vormen uiting gaf. Een verloren paradijs dat nu al maanden onbereikbaar blijft, is twee maanden lang te bezoeken in het hart van Lochem.

Door Gerwin Nijkamp

Het was dé belofte van 2021: een nieuwe Summer of Love. Na ruim een jaar corona zouden we onze ketenen afwerpen om ons massaal onder te dompelen in muziek, liefde, kunst en al het andere dat het leven de moeite waard maakt.

De meeste hoofdrolspelers achter deze expositie, de kunstenaar zelf incluis, maakten het allemaal mee. Flower power in de jaren zestig en zeventig, de festivalcultuur die daaruit ontstond, het bij elkaar brengen van mensen en culturen. Tot we in 2020 opeens met het coronavirus werden geconfronteerd. “Let op mijn woorden. De tijd dat wij ongedwongen met tienduizenden mensen naar festivals kunnen gaan, is definitief voorbij”, voorspelde de Lochemse festivalpionier Joost Carlier toen hij 13 maart vorig jaar samen met plaatsgenoot Gerthe Lamers op weg was naar het atelier van Jan Verburg in Deventer. Tijdens dat bezoek werd het zaadje geplant dat uitgroeide tot deze monumentale expositie.

Wie de kerk binnenstapt wordt meteen gegrepen door de blik van metershoge iconen als Muhammad Ali, Beatrix, Marilyn Monroe, de Dalai Lama en Napoleon. Doeken die in de jaren negentig en vlak na de millenniumwisseling de entree van het Lowlands-festival sierden, bedekken nu de zijbeuken van de kerk. Door het hele schip slingeren de eveneens meterslange leporello’s over houten planken op schragen en liggen kettingboeken vast aan de kerkbanken. Niet alleen de uiteindelijke resultaten zijn te zien, ook in de ‘making of-boeken’ van Lowlands kun je je helemaal verliezen. Een lichtshow op het plafond, vergezeld van soundscapes, maken de beleving af. Achter het altaar torent een zelfportret van de meester zelf - peuk in de rechterhand, linkerhand in de zij - boven alles uit, als ware hij zijn oeuvre rustig overziet.

‘De tijd dat wij ongedwongen met tienduizenden mensen naar festivals kunnen gaan, is definitief voorbij’

Vinyl langspeelplaat

Bescheiden als hij is, presenteert Verburg zich tijdens deze opening niet als de man om wie alles draait, maar als onderdeel van een groter geheel. Hij draagt gedichten voor van onder anderen Bei Dao, Vasalis, John Keats en William Blake over de dood en tijd. Dynamische performances die met indringende songs beantwoord worden door de jonge zangeres en toetsenist Vera Bon. Passievol samenspel tussen twee generaties dat net zo soepel overgaat in korte en informatieve colleges van de in Lochem geboren kunsthistoricus Jaap Nijstad. Hij plaatst, vanuit het spreekgestoelte, dat wat we zien - de kerk als drager van kunst, de iconen, leporello’s en de reizen van de kunstenaar - in een historische en culturele context.

Of zoals Verburg het zelf met weidse gebaren verwoordt: “Ik ben als een vinyl langspeelplaat die steeds groter wordt. Ik zuig alles op. Meer, meer, meer! Jaap Nijstad plaatst een naald door het oog van die plaat waardoor er een bol, een universum ontstaat.” Hij spreekt meteen zijn dank uit naar al die andere mensen die het mogelijk maakten, zijn universum te creëren in de Lochemse Gudulakerk.

Aanwezigen kijken geboeid naar de voordrachten op het podium. Foto: Maureen Vreeburg 

Binnenstappen in Verburgs universum kan de komende twee maanden. De tijd zal uitwijzen of een bezoek inderdaad een van de laatste herinneringen aan een verloren paradijs is of de aanzet tot een vernieuwde brede kijk op de wereld, samenlevingen, het leven en natuurlijk de dood in al z’n verschijningsvormen waarbij het de kunst is om oog te hebben voor de mooie en bijzondere details.

Portretten van Lochemers

Verburg doet zelf in ieder geval nog tijdens de expositie een duit in het zakje voor volgende generaties. Hij is tijdens de openingstijden op maandag, woensdag en zaterdag aanwezig om inwoners van Lochem te portretteren. Dit moet uitmonden in een verzameling beeltenissen die hij het Rijsmuseum aan wil bieden.

De expositie is te bezoeken van maandag tot en met zaterdag tussen 10.00 en 18.00 uur. Op zondag van 13.00 tot 18.00 uur. Kijk voor meer informatie op www.lost-paradise.nl.