Oerend Smart | Leren van de Zwitsers

wo 13 mei 2020, 13:14 Column

Het is nog onduidelijk welke economische gevolgen de coronapandemie heeft. Maar dat er een crisis komt, daarover zijn de experts het wel eens. Hoe ga je daar als bedrijf, sector of regio mee om? Ook al is elke crisis uniek, toch valt er wat te leren uit de geschiedenis. Neem de Zwitserse horloge-industrie met bekende merken als Breitling, Tag Heuer en Swatch. Verrassend misschien, maar een halve eeuw geleden zat de bedrijfstak in zwaar weer. Als je nu rondkijkt in de Zwitserse Jura, de bergachtige streek tussen Genève en Bazel, zou je dat niet zeggen. De regio is het kloppende hart van de Europese uurwerkindustrie. Met een knipoog naar de toonaangevende hightechregio Silicon Valley noemt de streek zich ‘Watch Valley’. Door de bergdalen kun je letterlijk een reis door de tijd maken.

Lange tijd hadden de horlogemakers in de Watch Valley geen reden tot zorg. ‘Swiss Made’ betekende precisie en kwaliteit en de klant betaalde daar graag voor. Na de Eerste Wereldoorlog brachten de producenten het eerste polshorloge op de markt en daarop volgden nog meer innovaties, zoals het waterdichte horloge en de kwartstechnologie. Vanaf de jaren zeventig kwam de Watch Valley echter in de problemen: goedkope kwartshorloges uit Japan en Hongkong overspoelden de markt. De Zwitsers hadden de overgang van mechanische naar elektronische tijdmeting (nota bene een Zwitserse uitvinding!) onderschat. De crisis had grote gevolgen: in 1970 werkten 90.000 mensen in de regionale horlogesector, in 1985 nog maar 33.000. De Zwitserse horlogemakers hielden crisisberaad en investeerden volop in samenwerking, innovatie en marketing. Onder leiding van de industrieel Nicolas Hayek werd de SMH (Société de Microélectronique et d’ Horlogerie) opgericht, een samenwerkingsverband van grote regionale producenten. In 1983 introduceerde de SMH het Swatch-horloge, een trendy en betaalbaar klokje, maar ‘Swiss Made’. Swatch werd het meest succesvolle polshorloge ter wereld. Dankzij deze meesterzet en andere innovaties kreeg de Watch Valley zijn concurrentiekracht terug.

Horlogemakers uit de nabijgelegen Franse Jura-regio is het niet gelukt om de Aziatische concurrentie het hoofd te bieden. Waarom lukte het de Zwitsers wel? Ten eerste: ze konden tijdens de crisis snel in actie komen omdat de Watch Valley al veel onderzoekscapaciteit op het gebied van horlogemaken had. In Neuchâtel zat bijvoorbeeld het Centre Electronique Horloger, een consortium van twintig Zwitserse horlogebedrijven. Ten tweede: de bestaande netwerken in de regionale uurwerkindustrie zorgden voor korte lijntjes die van grote waarde waren bij de ontwikkeling van Swatch. En ten slotte konden de Zwitsers profiteren van het ijzersterke merk ‘Swiss Made’. De ‘kwartscrisis’ was voor de producenten een wake-up call. Ze hebben hun les geleerd en zorgen ervoor dat ze sindsdien bij de tijd blijven.

Geograaf Gert-Jan Hospers schrijft over stedelijke en regionale ontwikkeling op menselijke maat