Afbeelding

Oerend Smart | Kathedraaldenken

Opinie

In Europa speelde de kerk eeuwenlang een cruciale rol in de samenleving. Kerkgebouwen werden van groot belang geacht. Zo hielp in de middeleeuwen een groot deel van de bevolking mee met het bouwen van een kathedraal. Iedereen droeg z’n steentje bij, in financiële zin – crowdfunding avant la lettre – of door bouwvakkers letterlijk een helpende hand te bieden. Al wisten de gelovigen dat ze de voltooiing van het godshuis zelf niet zouden meemaken, ze waren bereid om zich ervoor in te zetten. Ze beheersten de kunst van het plannen maken voor de lange termijn. Dankzij dit ‘kathedraaldenken’ kunnen we tot op heden overal in Europa genieten van prachtige bouwwerken.

Ook in de Achterhoek gold lange tijd dat het geloof de basis van de gemeenschap vormde. Soms zie je dat zelfs in een plaatsnaam terug. Neem Mariënvelde, dat door de bouw van de Onze Lieve Vrouw van Lourdes-kerk in 1932 uitgroeide van buurtschap tot kerkdorp. De naam ‘Mariënvelde’, die het dorp pas twintig jaar later kreeg, betekent niet voor niets ‘Maria in het veld’. Intussen is er enorm veel veranderd. De rol van het geloof in de samenleving is niet meer vanzelfsprekend. Kerksluitingen zijn aan de orde van de dag. Veel aandacht gaat daarbij uit naar slimme manieren om het gebouw een nieuwe invulling te geven. Alleen al bij mij in de buurt zijn er kerken getransformeerd tot internetbedrijf, sportschool of café. Ik heb daar wat moeite mee. Een kerk is niet zomaar een gebouw, het is een plek van betekenis. Gelukkig beseffen veel dorpen in Oost-Nederland dat ook als ze zoeken naar een passende herbestemming van een lege kerk. Daarom krijgt het pand regelmatig de functie van ‘openbare huiskamer’, een ontmoetingsplek voor dorpelingen.

Toch denk ik dat een kerk meer kan zijn dan een alternatief dorpshuis. Stichting Oude Groninger Kerken slaat de spijker op z’n kop: als je het reguliere dorpshuis als de woonkamer van het dorp beschouwt, dan is de kerk de opkamer oftewel ‘de mooie kamer’. De kracht van een kerkgebouw zit ‘m in het heilige, het spirituele, iets wat het hier en nu overstijgt. Mensen komen er vanouds samen om zich aan elkaar te verbinden en continuïteit aan te brengen tussen verleden, heden en toekomst. Laat een kerkgebouw de plaats blijven waar we in deze kortetermijnwereld nadenken over de lange termijn, de tijd die we misschien zelf niet meer meemaken. Juist in deze tijd van klimaatverandering en andere grote opgaven hebben we zulke krachtplekken nodig. De middeleeuwse kathedralen laten zien waartoe zo’n blik op de toekomst kan leiden. Ook voor ‘kathedraaldenken 2.0’ is de kerk dé plek. Onze kinderen en kleinkinderen zullen ons er dankbaar voor zijn.

Geograaf Gert-Jan Hospers schrijft over stedelijke en regionale ontwikkeling op menselijke maat

Advertenties doorgeplaatst vanuit de krant