De keizer

‘Zoek stok!’ Waarom praten mensen – in dit geval toch echt: ik – zo belabberd als ze met hun hond op pad zijn? Met een salto slinger ik een kronkeltak de lucht in. ‘Woef!’ Vakkundig vliegt ze erachteraan.
Hond en ik lopen door het landgoed Ehzerwold in Almen. Het ruikt naar lente. Door de buien van onlangs zijn de geuren op hun best. Het hout, de grassen, de bloesems. Een weg overstekend ruik ik een vlaag natte steen. Petrichor. De term schiet weer in mijn hoofd, als student vond ik hem al mooi. En de geur onweerstaanbaar. De geur die ontstaat wanneer regen op droge grond valt.

De term is in 1964 geïntroduceerd door twee Australische onderzoekers, het wetenschappelijk tijdschrift Nature besteedde toen aandacht aan het fenomeen. In het artikel werd petrichor beschreven als moleculen van plant- of dierenresten die via de lucht terechtkomen op oppervlakten waar zich mineralen, zoals aarde of steen, bevinden. Zolang het droog is, zitten ze in de grond. Tijdens regen maken ze zich los en komt hun bouquet vrij. Aardgeur.

In theorie zou ik dus blij moeten zijn, en open moeten staan voor gesprekken met de wandelaars die we tegenkomen. Maar ik ben terneergeslagen.
Net werd bekend dat Wim Kayzer dood is. De VPRO-journalist maakte diepe indruk met zijn programma’s. ‘Een schitterend ongeluk’, ‘Nauwgezet en wanhopig’ en ‘Van de schoonheid en de troost’. Ik smulde ervan, en met mij massa’s kijkers.

Kayzer maakte grote zaken klein, en via een omweg toch weer groots. Zo vroeg hij bekende schrijvers en filosofen naar de eerste geur die ze roken, of het eerste liedje dat ze hoorden. Vanuit zo’n antwoord kon een gelaagd gesprek ontstaan. Als twintigjarige hing ik aan de lippen van de Frans-Amerikaanse cultuurfilosoof George Steiner die het moderne onderwijs ‘georganiseerd geheugenverlies’ noemde. Het internet speelde nog lang geen rol in ons dagelijks leven, laat staan AI – maar Steiner hamerde al op het belang van het gebruiken van je hersens. ‘Wie niets meer uit zijn hoofd leert, vernietigt het verleden,’ was zijn stelling.

Met Boeije Jansen, oud-eigenaar van boekhandel Lovink te Lochem, heb ik Kayzer afgelopen winter uitgenodigd. We wilden hem ontvangen in Huis Verwolde in Laren, waar hij een reeks programma’s opnam. ‘Ik voelde me op Verwolde, we hebben er wekenlang gebivakkeerd, behoorlijk thuis,’ schreef Kayzer terug. En: ‘Ik kom in de lente, ijs en weder dienende. Kun je daarmee leven?’
Helaas ging het niet zoals we hadden gehoopt.