Stichting Stolpersteine Lochem wil namen in herinnering houden
LOCHEM - Stolpersteine. Letterlijk: struikelstenen. Wereldwijd liggen er al zo'n 75.000 glimmende steentjes op plekken waar ooit Joden woonden. Ze werden weggevoerd en kwamen niet meer terug. In Lochem werden zeker honderd mensen naar weggevoerd en er kwamen er slechts 18 terug. Binnenkort verschijnen nieuwe stolpersteine in het straatbeeld.
Door Henri Bruntink
Er liggen al steentjes in de Kastanjelaan in Lochem en de Rietdekkerweg in Gorssel. De nieuwe exemplaren zijn de eerste die er komen door de inspanningen van de Stichting Stolpersteine Lochem. De stichting is opgericht omdat er in Lochem maar weinig wordt gedaan om de herinnering aan de verdwenen Joden levend te houden.
Zwarte bladzijde
Voorzitter Pieter Arts wijst op de zwarte bladzijde uit de geschiedenis van Lochem. De stad kende relatief veel NSB'ers en de rest van de bevolking keek weg. Mogelijk waren ze nog onwetend over het lot van de weggevoerde plaatsgenoten. Of durfden ze niets te zeggen of te doen? "Hoe dan ook, wij kunnen laten zien dat we er nu anders over denken en dat we de namen in herinnering willen houden", zegt Arts.
De stichting, die in september 2019 werd opgericht, stelt zich ten doel om de weggevoerde mensen van destijds niet alleen een naam te geven en een gedenkteken, maar ook om de verhalen erachter levend te houden bij alle geledingen in de maatschappij. Niet op de laatste plaats bij de jeugd. Het is dan ook de bedoeling om de steentjes te laten adopteren door schoolklassen. Een klas van de Propschool is binnenkort de eerste.
Verhalen
De nog relatief nieuwe stichting wil graag de verhalen achter de namen van Lochemse Joden achterhalen en bewaren. Dat is lastiger dan het klinkt. "Waar moet je beginnen?", aldus bestuurslid en penningmeester Martin Lamers. "Zelfs de lijst van namen die de Stichting Synagoge Lochem heeft is niet compleet", zo zegt hij.
Die lijst is namelijk lang na de oorlog verschaft door de gemeente. Het vermoeden bestaat dat niet alle Joden, die in de periode '40-'45 in Lochem woonden daar op staan. "Duitse Joden sloegen op de vlucht en waanden zich in Nederland in eerste instantie nog veilig. Dat ze zich, als ze hier gingen wonen, als Jood lieten registreren bij de gemeente ligt niet erg voor de hand", zo legt Pieter Arts uit.
Almen
Veel verhalen bij de namen ontbreken dus geheel of gedeeltelijk. En omdat hele families zijn weggevaagd, is het lastig om mensen te vinden die iets weten over de betrokkenen. Zo kwam onlangs naar voren dat in Almen vijf weggevoerde Joden woonden. Maar nadere informatie ontbreekt. Wie iets wordt verzocht zich te melden.
Het fenomeen stolpersteine is een initiatief van de Berlijnse kunstenaar Günter Demnig (1947). Hij bedacht er ontwikkelde de mini-monumentjes. Waar mogelijk is hij zelf bij onthullingen. Zo ook in Lochem. Bij de steenlegging van 3 steentjes aan 't Ei, op 24 maart, is hij van de partij. Later, op 2 april, worden nog eens 4 steentjes gelegd. Dat is bij de Bierstraat 2; tegenwoordig restaurant 't Readthuys. Dan wordt de officiële handeling verricht door burgemeester Sebastiaan van 't Erve.
Op de steen met een messinglaag is een inscriptie aangebracht volgen een vast stramien. De tekst begint met "HIER WOONDE". Vervolgens worden de naam van het slachtoffer, geboortejaar, datum van wegvoering, datum van overlijden, de naam van het kamp waar het slachtoffer overleden is of de plaats waar het slachtoffer gefusilleerd is, vermeld.
Jongste slachtoffer
Op 't Ei woonde het gezin Rozendaal, bestaande uit vader Abraham, moeder Roosje en de pas negen maanden oude Emanuel. De baby was de jongste Lochemer die omkwam in een vernietigingskamp. De steentjes in de Bierstraat dienen ter nagedachtenis van het gezin Vromen met moeder Mietje (49), vader Salomon (47) en hun kinderen Jansje (17) en Sander (14). De ouders runden een textielwinkel aan de Bierstraat.
De steenlegging op 24 maart aan 't Ei begint om 9.00 uur. Op 2 april begint de plechtigheid aan de Bierstraat om 11.30 uur. Er wordt inmiddels gewerkt aan nog meer stolpersteine, ook in de andere kernen in de gemeente waar Joodse mensen zijn weggevoerd.
Donateurs
De Stichting Stolpersteinen zoekt donateurs die het werk willen steunen. Bijdragen kunnen worden overgemaakt op IBAN NL92 TRIO 0788783564 ten name van Stichting Stolpersteine Lochem onder vermelding van 'Bijdrage Stichting Stolpersteine Lochem'.
Meer informatie is te vinden op: stolpersteinelochem.nl of op de Facebookpagina: facebook.com/stolpersteinelochem