Vrije woorden
'Heeft u notitieboekjes?' De Indiaas ogende meneer had zijn handen op de toonbank gelegd en keek me vriendelijk aan. 'Van die mooie?'
Ik meende te weten welke hij bedoelde en loodste hem naar de achterkant van wat we 'de Engelse hoek' noemen en waar sinds kort de Engelse titels weer te vinden zijn. Paper Blancs, boekjes met prachtige voorkanten in allerlei kleuren en patronen. De man stond vervolgens minutenlang te wikken en te wegen. Hij liet zijn vingers over de omslagen gaan, bekeek het papier nauwkeurig en leek in gedachten verzonken.
Evan later legde hij een exemplaar op de toonbank.
'Deze graag,' zei-ie. 'Maar met een stempel.'
Ik keek verwonderd op.
'Heeft u geen stempel van de zaak?' vroeg hij. 'Voor facturen ofzo?'
Het komt niet vaak voor dat mensen een handgeschreven rekening bij de door hun gekochte boeken willen, maar zo nu en dan is er inderdaad iemand die erom vraagt. Ik diepte uit een van de laden onder de kassa een doosje met een oud stempel op. De inkt kwam van binnenuit, en was bijna op, maar naam en adres van onze boekhandel waren nog leesbaar en de man knikte verheugd toen ik hem een stempelvoorbeeld liet zien, op een proefpapiertje.
'Zal ik daar dan ons visitekaartje onder plakken?' vroeg ik, om het geheel wat op te fleuren. De ets van de Zutphense kunstenaar Wim van der Meij, die dat kaartje siert, is in de loop van de jaren ons beeldmerk geworden. De man knikte weer. Enthousiast zelfs. 'Het hoeft niet ingepakt hoor,' zei hij. 'Tis voor mezelf.' Met een blij gemoed liep hij de winkel uit, lichtvoetiger dan hij binnenkwam. Al kan ik me dat hebben verbeeld.
De moordaanslag op Salman Rushdie zal de ouderen onder ons het verleden in trekken. Drieëndertig jaar, om precies te zijn. In 1989 vaardigde ayatollah Khomeini, sjiitisch moslimleider van Iran, een fatwa uit waarin werd opgeroepen tot de dood van Rushdie en zijn uitgevers, vanwege het schrijven en verspreiden van De duivelsverzen.
Ik vind het vreemd dat ik steeds aan de meneer van het opschrijfboekje moet denken, deze dagen, terwijl we via de media over de ellende en het voorzichtig herstel van Rushdie kunnen lezen. Misschien is het omdat de Brits-Amerikaanse auteur van origine uit India komt. Of omdat de klant zijn eigen vrije woorden aan het mooie boekje zal toevertrouwen. De aanslag van afgelopen vrijdag op de literatuur was weer een brute. Laten we het vrije woord blijven koesteren, beschermen, lezen. En schrijven.