De Heks van Almen nu theaterstuk én boek
AlgemeenALMEN - Het theaterstuk De Heks van Almen wordt na een lange corona-onderbreking weer opgevoerd. Bovendien is de tekst nu in boekvorm verkrijgbaar. Manja Bedner, schrijfster, actrice en producent, overhandigde op Hemelvaartsdag de eerste exemplaren aan enkele nauw betrokkenen.
Door Sander Grootendorst
Dat gebeurde tijdens een kleinschalige bijeenkomst in de tuin van de voormalige pastorie, tegenwoordig de woning van Elsje August de Meijer. “Deze plek is hardcore Heks van Almen“, zegt regisseur en dramaturg Heleen Verburg. De hoofdpersoon in het stuk, de ‘heks’ Aleyda, was hier huishoudster. Ze had een relatie met pastoor Henricus (Dirk) ten Nyenhave.
August de Meijer kocht het huis, dat toen een bouwval was, in 1977, ging zich verdiepen in de geschiedenis ervan en stuitte ook op het tragische verhaal van Aleyda, wier leven in 1472 op de brandstapel eindigde: ze werd beschuldigd van tovenarij. “Ik dacht: ik ga Aleyda eerherstel geven.”
Een essay van August de Meijer over Aleyda leverde belangrijke input voor Bedners stuk. Eind 2019 was het al in vergevorderde staat van voltooiing toen historicus Jacobus Trijsburg uit Barchem met aanvullende informatie kwam. Trijsburgs vrouw Elvire is kostuummaakster. Bedner: “Op een dag was ik daar op bezoek om een jurk te passen. Jacobus zei: ‘Ik ben in de archieven van het Bisdom Utrecht zoiets geks tegengekomen over Aleyda en Dirk… In 1450 heeft de pastoor absolutie gekregen voor de verwekking van een buitenechtelijk kind’.” Bedner liet het historische nieuwtje een dag bezinken en besloot toen het kind – een dochter – in het verhaal te schrijven. “Natuurlijk! Het was voor mij als een cadeau. In de voorlopige versie had ik een vrouw uit het dorp als Aleyda’s gesprekspartner opgevoerd, maar haar eigen, volwassen dochter kreeg nu die functie.”
Er kwam nog een dimensie bij toen Bedners aanvankelijke tegenspeelster Marloes IJpelaar kort na de première moest afhaken. Julia Bedner, ook in werkelijkheid Manja’s dochter, nam de rol van Marloes over. Aleyda’s dochter, Greetje genaamd, voert intrigerende gesprekken met haar ter dood veroordeelde moeder. Thema: vrouwenonderdrukking. Waarvan de heksenjacht een extreem voorbeeld was.
“Vrouwen hadden van oudsher veel meer kennis van de geneeskracht van kruiden, daarmee zaagden ze aan de poten van de door mannen beheerste wetenschap,” zegt Trijsburg. Hij vindt dat Bedner en Verburg de thematiek ‘huiveringwekkend mooi’ in het stuk hebben verwerkt. “Het getuigt van groot inlevingsvermogen. Ik ben er zeer dankbaar voor. En goed dat we de tekst nu eindelijk kunnen lezen!”
Na August de Meijer en Trijsburg kreeg Verburg een boek. Ze zei plechtig: “Hierbij spreek ik de weg vrij voor dit stuk, zodat het ontvangen kan worden door iedereen voor wie het bedoeld is; want dat verdient het.”
Als vierde kreeg de jonge producer Hanneke Huurnink een exemplaar. “Ik kom uit Almen, kende het verhaal niet. Ik blijk een nazaat van iemand die ten tijde van Aleyda op ’t Huurnink, de boerderij hiernaast, woonde. Wonderlijk hoe alles op z’n plaats valt.”
August de Meijer tegen Hanneke Huurnink: “Het is aan de jongeren om het stokje over te nemen.” Via Greetje komen jongeren van nu in De Heks van Almen aan het woord. Het speelt in 1472 én in de huidige tijd. Dat noopte Manja Bedner de tekst voor het boek (en de aankomende voorstellingen) te ‘actualiseren’. “Een jaar geleden hadden we de informatie over de pandemie nog niet. In de tekst van Julia over de aarde heb ik daarom veranderingen aangebracht. Toen ging het nog over Trump, maar we zijn weer in een nieuw nu.”
Ook het einde is anders dan in de voorstellingen vorig jaar. “Voortschrijdend inzicht,” zegt Bedner. “We gingen er toen vanuit dat Aleyda’s wijsheid ooit verdwenen is. Daar komen we op terug. Haar wijsheid is nooit verloren gegaan.”
De heks van Almen. Eerherstel voor Aleyda. Uitgave van Theatermakers Achterhoek. Bestellen: mail naar info@kamertheater.nl
De nieuwe reeks voorstellingen begint op 18 juni. Tot en met 18 juli in de Almense kerk, vanaf 23 juli op het kerkplein. In totaal vierentwintig keer. De laatste op 15 augustus. Informatie en tickets: kamertheater.nl.
