Madeleines

Het gebeurde onverwacht. Ik daalde een keldertrap af, de vrouw des huizes achterna. We dachten erover het huis te kopen, mijn toenmalige partner en ik. Ze gaf een rondleiding. ‘Kijk uit waar je je voeten zet,’ had ze gezegd. ‘Het is een rommeltje.’ Overal stonden weckpotten: op de planken, in de kasten, op de vloer. Groenten, vruchten, kruiden – alles maakte deze mevrouw in. 

Mooie gewoonte, maar daar gaat het hier niet om. De beginzin, dat onverwachte, betrof de geur – de meest directe weg naar onze herinneringen. Voor ik de keldervloer had bereikt, stroomden de tranen over mijn wangen. Ik was weer bij mijn oma. In haar kelder, die rook naar muffe aardappelen en vocht. Naar steen en donkerte. 

Mijn oma maakte bij mijn weten nooit iets in. Ze legde enorme voorraden aan van conserven die in de aanbieding waren, bewaarde kisten met appels en kratten met frisdrank. Haar kelder rook precies hetzelfde als die in het onbekende huis. Er hing eenzelfde zompigheid, 

Dit doet denken aan een fenomeen dat bekend werd door het werk van de Franse auteur Marcel Proust. In zijn A la recherche du temps perdu gaat hij op zoek naar de verloren tijd. De wijze waarop hij in beschrijft hoe een madeleine – een cakeje – hem herinnert aan iets van vroeger is weergaloos.

‘Die smaak, dat was de smaak van het stukje madeleine dat mijn tante Léonie me in Combray op zondagmorgen (want dan kwam ik vóór de mis niet buiten), wanneer ik haar ging begroeten in haar kamer, altijd aanbood na het in haar thee of kruidenthee te hebben gedoopt. (…) En net als in dat spel waarbij Japanners in een met water gevulde porseleinen kom schijnbaar identieke stukjes papier dopen, die na onderdompeling direct opengaan, omkrullen, kleur krijgen en zich differentiëren in bloemen, huizen, welomlijnde en herkenbare menselijke figuren, zo zijn alle bloemen uit onze tuin en uit het park van Swan, en de lotussen van de Vivonne en de kleine luiden van het dorp en hun woninkjes en de kerk en heel Combray en hun omgeving, alles wat nu vorm en vastheid krijgt, stad en tuinen, tevoorschijn gekomen uit mijn kopje thee.’

Kunt u uw madeleine-mémoire schrijven?

Iets met geur en in de tijd terug gekatapulteerd worden?

Ik daag u uit. Stuur maar op: mannink@xs4all.nl

De tijdmachine van Proust van Ieme van der Poel is een wegwijzer door Prousts leven en werk. Woensdagavond 30 november komt zij erover vertellen. Komt u ook?